"Ik heb me kunnen uitleven"

Rob Goorhuis is al 40 jaar een van de toonaangevende componisten in de wereld van de blaasmuziek. In een eigen idioom schrijft hij werken voor uiteenlopende bezettingen. Zijn vernieuwende impulsen voor de Nederlandse blaasmuziek hebben in hoge mate bijgedragen aan de ontwikkeling van het repertoire. Goorhuis is in binnen- en buitenland een veelgevraagd jurylid bij concoursen van blaasorkesten en koren. Voor zijn verdiensten voor de Nederlandse blaasmuziek ontving hij vele prijzen en onderscheidingen. In 2006 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Speciaal voor KNMO Klankwijzer onderhoudt hij in de rubriek Muziekmarkt een blog waarin hij vertelt over zijn werk als componist.

In deze tweede serie in een uitvoering in 2004 van zijn opera Fjoer en Wetter, een productie van solisten koren en fanfareorkest, de rode draad.

‘Ik heb me kunnen uitleven’ (11)

Als ik er nu op terugkijk, is het een hele operatie geweest. Het neerzetten van de karakters, het creëren van de spanningsbogen, het ondersteunen van de dramatische handeling, het helpen modelleren van de verhaallijn. Er komt veel bij kijken. Je vereenzelvigt je met de figuren, die je in klanken boetseert. De muziek vult de woorden, laat ze kleur bekennen, en bevordert de interactie. Het is heel anders dan bij een instrumentaal werk, waar je meer met je technische arbeid bezig bent en het notenmateriaal en de instrumenten je belangrijkste onderwerpen en tevens je middelen zijn.

Het was mooi om het koor van de monniken in hun vrome, mannelijke vierstemmigheid te plaatsen tegenover de ruwe zang van de inboorlingen, de baldadige Malkander te paren aan de minzame en geduldige Bonifatius. Daar tussenin kon ik Wildeman neerzetten, die tegen wil en dank de personificatie van het compromis verbeeldde. Een ander bijzonder aspect van het werken aan deze opdracht was het gegeven dat het begeleidende orkest een fanfareorkest moest zijn. Zo’n ensemble is uiteraard als geen ander geschikt om een productie ‘en plein air’ te ondersteunen. Bovendien bezit het een palet en een wendbaarheid, waarmee in de dramatische actie heel veel verschillende stemmingen kunnen worden weergegeven. Als Malkander door de monniken is omgebracht, wordt de sfeer bepaald door saxhoorns en saxofoons, instrumenten waarmee een zeer ingetogen, maar tegelijkertijd intens emotionele lading kan worden gegeven. Wanneer de Friezen in woede uitbarsten en de indringers te lijf gaan, zijn de heroïsche klanken van het scherpe koper en het slagwerk voorhanden om in een gewelddadige scene de razernij uit te beelden. Door de plaatselijke omstandigheden was het zelfs mogelijk om het carillon van het stadhuis in te zetten als orkestinstrument. Ik heb me kortom kunnen uitleven.

Dat er een paar jaar later ook in België enige geënsceneerde uitvoeringen zouden plaatsvinden, had ik niet kunnen dromen. In oktober 2006 togen Wilco en ik met onze vrouwen naar Heist-op-den-Berg, waar door de fanfare De Berthoutzonen uit Hallaar onder leiding van Luc Vertommen met koor en solisten twee eclatante voorstellingen werden gegeven in het plaatselijke theater. Wilco had de teksten voor deze gelegenheid in het Nederlands vertaald. Monnikenwerk! Persoonlijk heeft het Fries mijn voorkeur, maar dat is voor niet-Friese zangers moeilijk uitvoerbaar. In ieder geval verlangt dat heel veel studie en het vermogen om de juiste tongval aan te kweken. De Wildemanfiguur in deze productie had al moeite met het onthouden van zijn Néderlandse tekst. Om die reden droeg hij tijdens de hele voorstelling een wapenschild met zich mee, waarop aan de binnenkant, onzichtbaar voor het publiek, zijn tekst was geplakt. Daardoor kwam deze rol wat stijfjes over in een overigens zeer spannende editie.

Na een heerlijk avondje opera reisden wij voldaan huiswaarts. De boodschap van Bonifatius was tot in Vlaanderen doorgedrongen. Daar zou het voorlopig bij blijven. Er komt zoveel kijken bij het organiseren van een operaproject. Maar wie weet, wordt het stof er in de toekomst nog eens afgeblazen.

Rob Goorhuis

De volgende maand begint op deze plek een nieuwe serie blogs van Rob Goorhuis waarin hij vertelt wat componeren voor hem persoonlijk betekent.