Slechts vijftig procent van de handen van musici voldoen aan de standaard

Dr. Kees Hein Woldendorp, revalidatiearts en medisch coördinator van het Revalidatie Expertise Centrum voor Muziek & Dans (REC-MD) van Revalidatie Friesland. Tevens vicevoorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Dans- en Muziek Geneeskunde (NVDMG), auteur van de informatie website www.embouchure.nl en muzikant (Keltische muziek). Op dit blog deel ik mijn inzichten op het gebied van gezond musiceren, beter leren musiceren, en mijn ervaringen met geblesseerde musici. k.woldendorp@revalidatie-friesland.nl. 

Het is al weer een tijdje geleden dat ik mijn vorige blog in Klankwijzer schreef. Het beladen onderwerp ‘Me Too’ bracht ik voor het voetlicht, waar ik tot op heden nog steeds bijna niets over heb gelezen binnen de muziek. Ondertussen staat dit onderwerp, na de turners, ook binnen en buiten de danswereld op de agenda. Daar wordt natuurlijk niemand blij van. Het is de vraag of dit onderwerp op een gegeven moment ook actueel wordt in de muziekwereld, op mijn blog kwam in ieder geval geen enkele reactie. Ik hoop dat dat een goed teken is, op de polikliniek van ons centrum komt dit onderwerp namelijk wel eens aan de oppervlakte. Veel tact van het behandelteam is dan nodig, voor de musicus (amateur of professional) een bevrijding als men haar/zijn geheimen kan delen in een veilige omgeving.

De afgelopen maanden is er weer een stroom van musici langs gekomen. Allemaal unieke verhalen, allemaal met de passie om toch vooral weer onbekommerd muziek te kunnen maken. Ook veel verhalen van musici en dansers die door de corona niet meer kunnen optreden en dus maar vakken gaan vullen in de supermarkt. Op de website van de NVDMG staat hierover een interview met twee professionele dansers van de Dutch Don’t Dans Devision. Buitengewoon triest, dat dit met deze podiumkunstenaars gebeurt, en het bijna achteloze gemak waarbij een politicus dan zegt ‘Ach dan zetten we toch gewoon een cd-tje op’.
Sinds een aantal maanden is het weer mogelijk om lekker muziek met mijn vrienden te maken, vrienden die ik soms al 25 jaar ken. Muziek is dan meer dan muziek, de hele sociale context, zeker in een band of muziekgezelschap maakt dat er veel meer aan vast zit. Voor een beroepsmusicus geldt dat in veel sterkere mate, ik heb gelukkig nog mijn beroep als arts, waardoor ik steeds patiënten kan blijven zien en dus onder de mensen blijf komen. Hoe anders is dat als je musicus bent, nergens meer mag spelen, meer dan een jaar geen mensen ziet, en de motivatie moet zien te behouden om je niveau vast te houden en nieuwe wegen moet gaan inslaan waar je waarschijnlijk helemaal geen zin in hebt.

Op de polikliniek word ik regelmatig geconfronteerd met geblesseerde studenten van het conservatorium. Vol van dromen over hun muziek, dromen die in de knop dreigen te worden gebroken. Een blessure is op hun pad gekomen. Doordat ze weinig op hun opleiding mogen komen, er schaamte is over hun blessure richting hun docenten en medestudenten, heeft niemand hier goed zicht op. Als deze studenten na een zoektocht door het therapeutisch circuit zich bij ons melden, dan blijkt dat er onder hun klachten nogal eens technische problemen schuilgaan. Dit maakt dat ik me als muziekdokter (samen met mijn team) op het terrein van de muziekuitoefening moet gaan begeven. Dat vergt tact, niet alleen naar de student maar ook naar de docent. We zijn immers geen muziekschool, toch kan iemand onbedoeld zich een bepaalde techniek hebben aangeleerd die niet bij zijn of haar motoriek of anatomie past. Wist u bijvoorbeeld dat slechts 50% van de handen van musici voldoen aan de standaard zoals beschreven in de anatomie boeken? Als docent kan je dat niet weten, de kennis die nodig is om muziekdocent te zijn kost namelijk al zoveel tijd om te verkrijgen en vervolgens te onderhouden. Omgekeerd kan en hoef ik als dokter ook niet alles van muziek maken te weten, als ik maar begrijp wat de bedoeling is. Daarom is het zo belangrijk om deze kennis te delen, zodat samen met de docent een gezamenlijk plan van aanpak kan worden gemaakt. Een harmonieus plan waardoor de student de maximale kans krijgt om weer uit de problemen te komen, en dát te doen wat super belangrijk voor hem of haar is.

Dat ‘samen’, dat is alleen mogelijk als je open staat voor elkaars kennis en kunde, in het besef dat elkaars kennis complementair is zonder dat er sprake is van competitie wie het ‘het beste weet’. Maar hoe creëer je dat ‘samen’? Gescheiden werelden, de één in het muziekonderwijs, de ander in een gezondheidszorg instelling. Dat komt niet vanzelf.

In de loop van ruim 20 jaar ben ik heel wat muziekdocenten tegengekomen. Ik vind het altijd weer fantastisch om dan samen naar een student te kunnen kijken. Als we de literatuur mogen geloven ondervindt 60-70% van alle conservatoriumstudenten klachten die het musiceren belemmeren. Dat kan toch niet goed zijn? De vraag is of dit voorkomen kan worden. Onlanfs had ik weer zo’n moment dat ik met een docent altviool op het conservatorium in het midden van het land afsprak, hoe we een studente die bijna twee jaar uit het onderwijs is geweest, weer kunnen laten integreren in haar vervolgopleiding. Medische en muziek-technische kennis die bij elkaar komen. Dat is toch geweldig als het dan lukt!

Om deze reden organiseert de NVDMG op 3 december een KENNIS-PLATFORM DAG, te Ede, over embouchure en embouchure problemen bij koperblazers. Dit is een uniek initiatief waarbij mensen met interesse en kennis over dit onderwerp - uit de koperblaaswereld, de medische wereld en wetenschappers - bij elkaar komen en elkaar gaan proberen te begrijpen op het gebied van koperblazen. Doel is om naast het ontwikkelen van een netwerk, waarbij we elkaar leren kennen aan weerszijden van de scheidslijn, ook een gemeenschappelijke taal en kennis te ontwikkelen, met het maken van afspraken hoe we het beste kunnen handelen met begrip voor elkaars positie. We hopen dat van elk conservatorium minstens één koperblaas docent aan dit platform mee gaat doen. Anderen zijn natuurlijk ook van harte welkom. Mooi is het dat voortrekkers als Mees Vos, hoofddocent koper van het Koninklijk conservatorium te Den Haag, en René Henket (trompettist van het Johann Strauss Orkest van André Rieu) zich onmiddellijk bij dit initiatief hebben aan gesloten.

In de middag volgt er dan een BASISCURSUS ‘embouchure & embouchureproblemen bij koperblazers’. Ook dit is nieuw, zelfs wereldwijd. Deze cursus, waar je een diploma voor ontvangt aan het eind van de middag, leert je heel praktisch en concreet de wetenschappelijke basisprincipes van embouchure bij koperblazen. Wat is relevant om naar te kijken, wat zijn de zogenaamde rode vlaggen bij embouchure (problemen), en wat betekenen termen als pivoting en shifting. Voor jezelf als koperblazer interessant, en specifiek gericht op docenten in het koperonderwijs, als ook therapeuten en artsen die koperblazers behandelen die in de problemen zijn gekomen met hun embouchure. Aan deze eerste cursus kunnen maximaal 25 cursisten deelnemen. Meer informatie en opgave:info@nvdmg.org 

Deze blog is bedoeld om je in hapklare brokjes kennis aan te reiken. Ook om je praktisch de weg te wijzen in de gezondheidszorg voor musici als je dat nodig mocht hebben. Het vinden van goede medisch en wetenschappelijk onderbouwde adviezen is namelijk niet eenvoudig. Ik kan je desgewenst via mijn netwerk in binnen- en desnoods buitenland gericht doorsturen voor deskundig advies bij jou in de buurt.
Vragen en opmerkingen van lezers ontvang ik graag via k.woldendorp@revalidatie-friesland.nl als opmaat voor een volgende blog! Anderen kunnen hiermee hopelijk ook hun voordeel doen. Aarzel niet om deze blog te delen!

Kees Hein Woldendorp