Componeren. Wat moet je daar eigenlijk onder verstaan?

Componeren. Wat moet je daar eigenlijk onder verstaan?

Rob Goorhuis is al 40 jaar een van de toonaangevende componisten in de wereld van de blaasmuziek. In een eigen idioom schrijft hij werken voor uiteenlopende bezettingen. Zijn vernieuwende impulsen voor de Nederlandse blaasmuziek hebben in hoge mate bijgedragen aan de ontwikkeling van het repertoire. Goorhuis is in binnen- en buitenland een veelgevraagd jurylid bij concoursen van blaasorkesten en koren. Voor zijn verdiensten voor de Nederlandse blaasmuziek ontving hij vele prijzen en onderscheidingen. In 2006 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Speciaal voor KNMO Klankwijzer onderhoudt hij in de rubriek Muziekmarkt een blog waarin hij vertelt over zijn werk als componist.

Aan deze nieuwe reeks geeft de componist een wat meer persoonlijk tintje. Wat betekent componeren voor hem? Wat heeft het ertoe gebracht om te gaan componeren?

Componeren (1)

“Componeren is een wijsje onthouden, waaraan nog niemand anders heeft gedacht” – Robert Schumann

Ik vraag me wel eens af wat er eigenlijk onder ‘componeren’ dient te worden verstaan. Laten we voor deze gelegenheid maar eens kijken wat het Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal er over zegt: Componeren (overg.; componeerde, h. gecomponeerd)[ ? 1434 ‘een schikking maken, schikken’ ? < Lat. componere] 1 samenstellen, ineenvoegen 2 (in ’t bijz.) muziek schrijven, syn. toonzetten.

Grappig is dat, hè, al die afkortingen in zo’n woordenboek. Stel je eens voor dat al die afgekorte woorden voluit zouden worden geschreven. Uit hoeveel delen zou deze dictionaire dan wel niet bestaan. Nu zijn het drie lijvige boeken met bladen van zeer, zeer dun papier.
Het is overigens wel een heel duurzame manier om papier te gebruiken. Het gaat jarenlang mee, langer dan kranten, wc-papier, verpakkingen of bankbiljetten bijvoorbeeld. Dat schrijf ík dan weer voluit: bijvoorbeeld. Meneer van Dale zou daar beslist ‘bijv.’ van hebben gemaakt. Teveel afkortingen in een tekst vind ik niet prettig. Die maken het voor mij minder leesbaar.

De duurzaamheid van het woordenboekpapier is betrekkelijk. Hoeveel woorden zul je in je hele leven nooit opzoeken? Wat is dus het rendement van dit papier? Dat zal bij wc-papier vast en zeker hoger zijn. Wist u dat een gemiddeld bankbiljet maar een jaar of twee meegaat? In die tijd is het wel door een heleboel handen gegaan. Het heeft waarde én rendement. In ieder geval maakt men uiteindelijk van papier, als het wordt afgedankt, weer papier. Zo bekeken is het meeste papier duurzaam.

In de definitie van componeren, die onder redactie van prof. dr. Guido Geerts en drs. Ton den Boom tot stand is gekomen, wordt uitsluitend gewag gemaakt van technische handelingen. Alleen het begrip ‘toonzetten’ is wat vaag, maar het geheel geeft geen uitsluitsel over de werkelijke aard van het begrip ‘componeren’. In ieder geval wordt er niet gerept over een creatief aspect dat erbij betrokken zou kunnen zijn.

Het zal voor een heleboel ‘componisten’ een grote opluchting zijn, als zij vernemen van de geautoriseerde betekenis van het woord ‘componeren’ zoals meneer van Dale die, na uitgebreid wetenschappelijk onderzoek, openbaar heeft gemaakt. Waarschijnlijk zijn zij hiervan al lang op de hoogte, hebben zij het al eerder voor de zekerheid toch, net als ik nu, even opgezocht, en verklaart dat het feit dat er zoveel musici zijn, die zich ‘componist’ kunnen noemen. Een componist is namelijk, anders dan Schumann veronderstelde, iemand die een muzikaal bouwpakket kan samenstellen, die losse muzikale onderdelen kan schikken tot een quasi nieuw geheel. Dat is dus ‘muziek schrijven’? Of bedoelt meneer van Dale daar toch iets anders mee en voegt hij daarom cursief het woord ‘toonzetten’ toe.

In het woord ‘toonzetten’ ligt volgens mij heimelijk besloten dat iemand ‘(de) toon zet’. Maar dát hebben de meeste componisten er natuurlijk niet in gelezen. Dat geeft ook niet, want er is nu eenmaal heel veel muziek nodig in de wereld en niet iedereen kan trendsetter, dus een echte toonzetter zijn. Bovendien is het beroep van componist meestal lucratiever naarmate meer wordt ingespeeld op de smaak van het grote publiek, dat het liefst iets beluistert wat het al kent of iets dat heel erg lijkt op iets wat het al kent.

Rob Goorhuis

Gepubliceerd: 17 OKT 2019 - 09:02
Laatste update: 04 JAN 2024 - 16:34