Van het een komt het ander (1)

Rob Goorhuis is al ruim 40 jaar een van de toonaangevende componisten in de wereld van de blaasmuziek. In een eigen idioom schrijft hij werken voor uiteenlopende bezettingen. Zijn vernieuwende impulsen voor de Nederlandse blaasmuziek hebben in hoge mate bijgedragen aan de ontwikkeling van het repertoire. Goorhuis is in binnen- en buitenland een veelgevraagd jurylid bij concoursen van blaasorkesten en koren. Voor zijn verdiensten voor de Nederlandse blaasmuziek ontving hij vele prijzen en onderscheidingen. In 2006 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Speciaal voor KNMO Klankwijzer onderhoudt hij in de rubriek Muziekmarkt een blog waarin hij vertelt over zijn werk als componist.

In deze nieuwe serie vertelt hij in vier afleveringen hoe hij via zijn Ballade ‘Die Brück’ am Tay’ tot zijn werk Sonate kwam, wat vervolgens weer uitmondde in een van zijn grotere werken: de Quatre Chansons.

Van het een komt het ander (1)

“Elke gebeurtenis raakt aan een andere, als draden geweven in harmonie, die de stof vormen waaruit hetleven bestaat” – Don Bradley

Het zal eind jaren tachtig geweest zijn dat ik Danny Oosterman leerde kennen. Hij was zich in die periode aan het voorbereiden op deelname aan de landskampioenschappen van de Federatie van Katholieke Muziekbonden met fanfare Door Samenwerking Sterk uit Aarlanderveen. Op het programma stonden de Ouverture Sportive van Henk van Lijnschooten en mijn Sonate uit 1986.

Deze Sonate is gebaseerd op een eerder door mij geschreven werk, Ballade ‘Die Brück’ am Tay’, dat ik in 1981 in opdracht van de Stichting Overkoepeling Nederlandse Muziekorganisaties (SONMO) maakte op een gedicht van Theodor Fontane (1819-1898). Dit gedicht beschrijft de grootste treinramp uit de Britse geschiedenis. Op 28 december 1879 rijdt een trein in de richting van de stad Dundee. Een locomotief en zes wagons met voornamelijk arbeiders keren huiswaarts voor de viering van de jaarwisseling. Tijdens een verschrikkelijk noodweer stort een deel van de brug in. De trein verdwijnt in het ijskoude water van de rivier de Tay. Alle 75 inzittenden komen om het leven. De brug was pas kort tevoren in gebruik genomen. Op 1 juni 1878 reed de eerste trein over deze toen langste spoorbrug ter wereld. Over de totstandkoming ervan was het nodige te doen geweest, maar uiteindelijk was het met zijn lengte van ruim 3 kilometer de trots geworden van de Victoriaanse ingenieurs. Het onverantwoord bezuinigen op de constructie is mogelijk de oorzaak van de ramp geweest. De brugpijlers waren uit kostenoverwegingen te ver uit elkaar gezet. Het hele land was diep geschokt. De dichter Theodor Fontane raakte tijdens een reis door Schotland diep onder de indruk van het gebeurde. In een bloedstollende ballade geeft hij uiting aan zijn gevoelens. Daarbij voert hij de drie heksen ten tonele, die een hoofdrol spelen in de eerste scene van de eerste acte van Macbeth van William Shakespeare. Hij citeert hun tekst: “When shall we three meet again? In thunder, lightning or in rain?”. Bij Fontane wordt het: ”Wann treffen wir drei wieder zusamm? Um die siebente Stund’, am Brückendamm”.

Mijn Ballade volgt het gedicht van Fontane op de voet. Elk couplet krijgt een beknopte muzikale uitbeelding. In goed zes en een halve minuut trekt het hele verhaal voorbij inclusief de evaluatie door de heksen, die worden verklankt door drie saxofoons. De euphoniums verbeelden de trein. Een Engels kerstliedje ontbreekt niet. Een paar herhaalde motieven schreeuwen het uit en het hele spul ligt in het water. Dan trekt het gebeurde in verkorte vorm nog een keer voorbij. Van alle deeltjes wordt de Gulden Snede genomen. De heksen hebben het laatste woord: “Tand, Tand ist das Gebilde von Menschenhand”. Zelfs het in een nette liedvorm geschreven kerstliedje aan het slot werd volgens de Fibonacci-beginselen tot bescheiden, maar logische, zeg maar gerust magische proporties teruggebracht. “Tand, Tand ist das Gebilde von Menschenhand.”

Rob Goorhuis