Slagwerkers maken thema ‘depressie’ bespreekbaar

Verlies van interesse (anhedonia) komt vaak voor bij mensen met een depressie. Geen zin in activiteiten of interactie met andere mensen. In de compositie Da parte is dit symptoom verklankt door twee leidende partijen hun spel te laten spelen, zonder dat ze eigenlijk mét elkaar spelen. Eén partij stelt het dagelijkse leven voor. Men hoort drukte, het is interessant en frivool. De andere partij is de depressie: er is een ander tempo, ander karakter, het trekt zich niets aan van de andere partij. Zo heeft componist Vincent Cox nog acht symptomen van depressie in deze compositie verklankt.

Samenwerkingsverband
Da parte is een onderdeel van het negende project van het muziek-wetenschappelijke samenwerkingsverband tussen componist Vincent Cox, wetenschapper dr. Tim Leufkens en dirigent Frank Marx. Al meer dan 15 jaar creëert het trio experimentele, vernieuwende producties voor slagwerkensembles: Leufkens in de rol van conceptbedenker, Cox als componist en Marx als artistiek leider/producent en dirigent. In hun producties worden wetenschappelijke thema's omgezet in artistieke composities. Da parte is het tweede deel van een vierdelig project genaamd La Mente (de psyche) waarin vier veelvoorkomende mentale stoornissen worden verklankt: posttraumatische stressstoornis, angststoornis, chronische slapeloosheid en depressie.

Niet zomaar een dipje
“Een depressie is niet zomaar een dipje”, legt neuropsycholoog Tim Leufkens uit. “Bij een depressie staat iemand iedere dag opnieuw op met een somber gemoed dat de hele dag aanwezig is. Het is een verlies in interesse in de mensen en dingen om je heen en het beïnvloedt je volledige dagelijkse leven en je omgeving.” Volgens cijfers van Trimbos krijgt één op de vijf volwassen Nederlanders ooit in zijn leven te maken met depressie. Bij veel mensen kan een depressieve episode regelmatig terugkomen. Op dit moment kampen ruim 800.000 mensen met een depressie. “Hoewel er meer en meer wordt gesproken over depressie en er regelmatig aandacht aan wordt gegeven, rust er toch nog altijd een taboe op het hebben van een depressie”, zegt Leufkens. “Mensen met een depressie vinden het lastig om een gesprek over hun aandoening te starten, en familie en vrienden mijden het onderwerp om de ander niet te kwetsen. Deze vicieuze cirkel moeten we met zijn allen doorbreken, want een depressie kan ons allemaal overkomen.”

Aan de kant
De titel Da parte is ontstaan door de verhalen van mensen met depressie. Eén persoon omschreef haar depressie als het aan de kant staan van de samenleving. Ze voelde alsof ze niet meer meedeed en slechts observerend aan de kant van de bezigheden van haar familie en vrienden stond. In het Italiaans is dat ‘stare da parte’.
In het werk worden negen symptomen van depressie verklankt. Behalve het hierboven omschreven ‘verlies van interesse’ komen verder ‘depressieve stemming’, ‘gewichtsverlies of –toename’, ‘insomnie of hypersomnie’ (slapeloosheid of overdreven slaapdrang), ‘gejaagdheid of vertraging’, ‘vermoeidheid en energieverlies’, ‘gevoelens van waardeloosheid’, ‘verslechterde concentratie, besluiteloosheid’ en ‘suïcidale gedachten’. Dit zwaarste symptoom dat iemand met een depressie kan hebben wordt verklankt door vreemde, onherkenbare klanken die op een breed, gedragen manier worden gespeeld. Er is één leidende partij (de diepe klanken) die niet begrepen wordt. Eromheen zwerven andere partijen die niet aansluiten aan de leidende partij. De leidende partij is eenzaam.

PTSS
Naast Da parte worden nog enkele stukken gespeeld die allemaal met het onderwerp mentale gezondheid te maken hebben. Il passato nel presente is het eerste deel van het vierdelige project La Mente. Het verklankt de gedachten van iemand met een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Dit werk werd in samenwerking met de Dutch Marines Rowing Challenge en Stichting Help Ze Thuiskomen gecomponeerd om aandacht te genereren en begrip te vragen voor de gevolgen van posttraumatische stressstoornis en fondsen te werven voor wetenschappelijk onderzoek naar deze ziekte. Leufkens: “De compositie maakt gebruik van letterlijke citaten van militairen met PTSS. Eén van die citaten was zo treffend dat het de uiteindelijke titel van de compositie is geworden: Het is het verleden in het heden.

Da parte zou aanvankelijk vorig jaar is première zijn gegaan, maar dat is toen vanwege de coronamaatregelen niet door kunnen gaan. Het project wordt nu uitgevoerd op zondag 22 mei om 15.00 uur in de St. -Petruskerk te Sittard. De uitvoerenden zijn slagwerkensemble en blazers van de Philharmonie Sittard onder leiding van Frank Marx en Vocal Ensemble Quint Venlo onder leiding van Esther Zaad. Verdere medewerking verlenen de sopraan Claudia Cauwenbergh en de sprekers dr. Arie van der Lugt (Universitair Hoofddocent Faculteit Psychologie en Neurowetenschappen, Universiteit Maastricht) en Peter Bercx (veteraan, voorzitter Dutch Marines Rowing Challenge). Kaarten: www.philharmonie.nl. 

Foto: Het slagwerkensemble van Philharmonie Sittard werkte ook in eerdere projecten al samen met de sopraan Claudia Cauwenbergh.

Tekst: Frank Vergoossen - Foto: Still YouTube